दुईसाताअघि प्रहरीको हिरासतमा मृत फेला परेका धनगढी उपमहानगरपालिका वडा नम्वर ५ का १९ वर्षीय रोशन बि.क.का आफन्तसँगै विभिन्न दलित संघ संगठन र मानव अधिकारवादीसमेत न्यायका लागि निरन्तर अवाज उठाइरहेका छन्। सुदूरपश्चिम प्रदेशको राजधानीसमेत रहेको कैलालीको जिल्ला प्रहरी कार्यालयको हिरासत भित्र युवकको रहस्यमय मृत्यु भएको घटनाले प्रहरी हिरासत भित्रको सुरक्षामै प्रश्न उठेको छ।

‘प्रहरी हिरासत भित्र युवकको ज्यान गएको घटना गम्भीर हो, पिडित परिवारले न्याय पाउनुपर्छ’ दलित अधिकारकर्मी चक्र बि.क.ले भने, ‘पिडित परिवारलाई न्याय दिलाउन संचार क्षेत्र लगायत सवैले शसक्त अवाज उठाइदिन आग्रह गर्छौ।’ मानव अधिकारवादी कृष्ण बि.क.ले प्रहरी हिरासत भित्र युवकको मृत्यु भएको घटना गंभिर भएपनि घटना ओझेलमा परेर पिडित परिवारले न्याय नपाउने अवस्था हुने चिन्ता व्यक्त गरेका छन। ‘सत्यतत्य छानबिन गरेर पीडितलाई न्याय पाएको महसुस दिलाईनु पर्छ।’

घटना यस्तो थियो
धनगढी उपमहानगरपालिका वडा नं. ५ का १९ वर्षीय रोशन वि.क. पसलवाट मोवाईल चोरीको आरोपमा भदौ २१ गते प्रहरीले पक्राउ गर्यो। जिल्ला प्रहरी कार्यालयको थुनुवा कक्षमा उनलाई राखियो। शुक्रवार बिहान अट्याच बाथरुम रहेको थुनुवा कक्षभित्रै उनको रहस्यमय मृत्यु भयो। शव हेर्दा नाकमा रगत बगेको, मुख, निधार, आँखा माथी चोट देखिदा आफन्तले उनको मृत्युलाई शंकाको रुपमा हेरे। प्रहरीले बाथरुमामा आफूले लगाएको सर्ट फुकालेर झुण्डिदाँ ती युवकको ज्यान गएको बताएको छ। तर युवकको शव हेर्दा नाकवाट रगत बगेको, निधारमा, आखाँमा र मुखमा पनि चोट लागेकोले आफन्तले हत्या भएको बताएका छन। प्रहरीसँग बाथरुममा उनी झुण्डिएको अवस्थाको तस्विर छैन।

बाथरुममा झुण्डिएको खवर पाउने बित्तिकै प्रहरीले उनलाई झुण्डिएको अवस्थावाट निकालेर अस्पताल लगेको कैलालीका प्रहरी उपरिक्षक अनुपम शमसेर जवराले बताए। ‘झुण्डिएको अवस्थामा अलि हल्लिएको देखेर बचाउन सकिन्छ कि भनेर उद्धार गरि हस्पिटल लग्यौं’उनले भने, ‘तस्विर खिच्न पनि ध्यान भएन।’ झुण्डिने वेला छटपटाएर भित्तामा टाउको लागेर चोटपटक लागेको हुन सक्ने प्रहरीको दावी छ। तर नाकवाट र मुखवाट रगत कसरी आयो भन्ने कुरा भने अनुत्तरित नै छ।

मृतकका आफन्तले भने जिउभरी निलडाम भएकाले युवकको हत्या भएको बताएका छन्। ‘छोराको टाउकोमा, मुखमा र शरिरभरी चोटपटक भएकाले कुटपिट गरेर हत्या गरिएको हो’, उनका वुवा टेकबहादुरले भने’, ‘सत्यत्थ्य कुरा बाहिर ल्याएर न्याय पाउनुपर्छ।’ पोष्टमार्टमको रिपोर्ट अझै सार्वजनिक गरिएको छैन। प्रहरीले घटनाको सत्यतथ्य छानबिन समिती गठन गरि छानबिन गरिरहेको छ भने राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगले पनि घटनाको छानबिन गरिरहेको छ।

मृतकसंगै पसलवाट मोवाईल चोरी गरेको आरोपमा संगै पक्राउ परेका उनका साथी रोहित पार्कीले बिहान बाथरुममा उनी गएको र पछि वाहिर नआएपछि ढोकाको प्वालवाट चियाएर हेर्दा झुण्डिएको अवस्थामा देखेको बयान दिएका छन्। प्रहरीको नियन्त्रणमै रहेका वेला ज्यान गएको घटनाले प्रहरी हिरासत भित्रको असुरक्षा व्यवस्था प्रष्ट भएको छ। कैलालीमा एक महिनाकै अवधिमा २ जनाको प्रहरी हिरासत भित्र ज्यान गएको छ। यस अघि गत साउन २९ गते धनगढी उपमहानगरपालिका १४ फुलवारीका अमर बहादुर चन्द प्रहरी चौकीको हिरासतमा रहेका वेला शौचालयमा घाटी रेटिएको अवस्थामा मृत फेला परेका थिए। उक्त घटनाको पनि सत्यतथ्य अझै सार्वजनिक भएको छैन।

प्रहरीले छेउमा व्लेट पनि फेला परेकोले व्लेटले घाटी आफै रेटेर आत्महत्या गरेको दावी गरेको थियो। एकपछि अर्को यि घटनाले प्रहरी हिरासत नै असुरक्षित देखिएका छन। एस पि जवराले प्रहरी हिरासतमा आत्महत्या भएको घटनालाई गंभिर रुपमा लिएर हिरासतको सुरक्षाका वारेमा प्रहरीले ध्यान दिएको बताए। ‘दुई दुई मृत्युका घटना हिरासतमा भएकोले हामीले यो नदोहोरिदिन गंभिर भएका छौं’ उनले भने। कैलालीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी यज्ञबहादुर वोहराले घटनाको राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगले पनि छानबिन गरिरहेको र प्रहरीको छानबिन समितीले पनि छानबिन गरिरहेकोले सत्यतथ्य कुरा वाहिर आएर पिडितले न्याय पाउने बताएका छन।

छानबिन प्रतिबेदन अन्तिम तयारीमा–राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोग
राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रमुख झंकर रावलले राज्यको नियन्त्रणमा रहेको व्यक्ति जुनसुकै कारणले भएपनि ज्यान जानु संविधानमा उल्लेख भएको नागरिकको वाच्ने अधिकारको हनन भएको बताए। ‘प्रहरी हिरासतमै युवकको मृत्यु हुनुले घटना जे भएपनि त्रुटी देखिन्छ’ उनले भने, ‘प्रहरीको नियन्त्रणमा रहेका व्यक्तीको ज्यान जाँदा नागरिकको वाच्ने अधिकारको हनन भएको छ ।’राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगले हिरासतको सुरक्षाका लागी नितीगत रुपमै सुधार गर्न भनेको उनले बताए।

बि.क. मृत्युप्रकरणको घटनाको छानबिनको प्रतिवेदन अन्तिम तयारीमा रहेको उनले बताए। ‘हत्या वा आत्म हत्या भनेर अहिले सार्वजनिक गर्न मिल्दैन’ उनले भने । राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोग सुदूरपश्चिम प्रदेश कार्यालयले प्रहरी कार्यालयको हिरासतको अध्यायन, हिरासतमा रहेका थुनुवा सँग, प्रहरी, पिडित परिवार लगायत बिभिन्न पक्ष सँग छालफल गरेको उनले बताए। सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रहरी गण मुख्यालयका प्रहरी उपरिक्षक राजिव वस्नेतको संयोजकत्वमा गठित चार सदस्यिय छानबिन समितीले पनि घटनाको अध्ययन गरिरहेको खबर नागरिकले लेखेको छ ।