फागुन असिनो बड्डो, चैत काफल झड्डो
आइगयो बड्डीका खोज, यो अछामी बड्डो

धेरै देउडाप्रेमीको जिब्रोमा झुन्डिरहेको गीत हो यो । देउडाको परम्परागत लय र संगीत, देउडा गीतमा बढी भेटिने ख्यालठट्टा र भिडियोमा परम्परागत ‘खेल’ (नाच) देखाइएको यो गीत देउडाप्रेमी माझ जँचेको छ। यो गीत हिट मात्रै भएन, २०६२÷०६३ पछि हराएको परम्परागत देउडा गीतको माहोल समेत फर्काइदियो । पुरानै तरिकाका शब्द, लय र खेललाई समेटेर देउडा गीत बजारमा ल्याउने होडबाजी पछिल्ला वर्षहरुमा एकाएक बढेको छ । 

धेरै देउडा प्रेमीमाझ ‘अछामी बड्डो’ बोलको गीत चर्चित छ । लालबहादुर धामीको स्वरमा रहेको यो गीत सुदूर तथा कर्णाली क्षेत्रमा चलिआएको लय र देउडा गीतमा भेटिने ख्यालठट्टा र विम्बका कारण लोकप्रिय बनेको हो । गीतले पछिल्लो दशकमा हराएको लोक देउडा गीतको माहोल फर्काइदिएको छ । यस कारण परम्परागत शब्द, लय र नाचलाई समेटेर देउडा गीत गाउने गायकको संख्या पछिल्ला समय एकाएक बढेको छ । 

परम्परागत देउडा गीत गाउन खप्पिस धामीलाई पछिल्लो समय महिनामा एउटा गीत बजारमा ल्याउनैपर्ने ‘प्रेसर’ छ । उनको यो गीत देउडाप्रेमीले मन पराएपछि धामीलाई गीत गाउन लगाउनेहरू बढेका छन । यसपछि बजारमा आएका ‘डोटीकी छो¥याटी’, ‘यो बड्डो आइगयो’, ‘खप्तडी रोल’, ‘कहिले तो छाउ हुँदी’ लगायत गीत पनि हिट भइसकेका छन् । बड्डो आयो डिजेमा, पैसा कात्ररो लगायतका धेरै गीतहरु पनि हिट छन् उनका ।

झन्डै एक दशक गीत–संगीतबाट विश्राम लिएका धामीको स्टेज कार्यक्रममा व्यस्तता बढेको छ । सुदूर–कर्णाली क्षेत्रमा मात्रै होइन, यो क्षेत्रका बासिन्दा रहने विदेशी भूमिमा समेत स्टेज कार्यक्रमका लागि उनलाई निम्त्याउन थालिएको छ । सुदूरपश्चिम अछाम निवासी धामीका ५० भन्दा बढी गीत पछिल्ला दुई वर्षमै आइसकेका छन् ।

तीमध्ये अधिकांश गीत हिट छन । उनी यसलाई परम्परागत देउडा गीतको माहोल फर्केको रूपमा अथ्र्याउँछन् । ‘संगीतको मौलिक स्वादका पारखी फर्किएका छन्,’ उनी भन्छन् । देउडा गीत सुनिने क्षेत्रमा समेत यसको प्रभाव घटेको समयमा देउडा जीवित राख्न उनी रेडियो कार्यक्रम प्रस्तोताका रूपमा सक्रिय थिए ।

कञ्चनपुरमा रहेको रेडियोमा उनी ‘अछामी बड्डो’का रूपमा देउडा गीत सुनाउने कार्यक्रम ‘भुटन भाटन’ चलाउँथे । देउडा भनेपछि नाक खुम्च्याउने पुस्तालाई सुन्न पल्काउन उनले यस्तो प्रयोग गरेका थिए । जसले देउडाप्रेमीमा देउडा मोह बढायो भने गैर–देउडाप्रेमीलाई पनि आकर्षित ग¥यो ।

त्यसपछि उनले यही ‘अछामी बड्डो’लाई केन्द्रमा राखेर गीत लेखिदिन देउडा गीत लेखकका रूपमा चर्चित राजेन्द्र शाह विपीलाई आग्रह गरे । विपीको मौलिकता मिसिएको शब्द, विनोद बाजुरालीको संगीत र भीम थापाको देउडा खेल देखाउने म्युजिक भिडियोले जादु छ¥यो । देउडा सुन्न छाडेका सुदूर–कर्णालीका स्रोता फेरि यतैतिर फर्किए । 

धामी २०५५ सालदेखि देउडा गायनमा सक्रिय छन् । ‘मायाजाल’ एल्बमबाट देउडा गाउन थालेका उनी पहिलो गीतबाट हिट गायकका रूपमा दरिए । प्रविधिको विकास देउडाका लागि बाधक भइदियो । टेपरेकर्डको ठाउँ मोबाइलले लिँदा एल्बम बिक्न छाडे । क्यासेट किनेर भन्दा मेमोरी कार्डमा गीत सारेर सुन्न थालिएपछि देउडा गीतलाई करिअर बनाइरहेका धामी जस्ता कलाकार लाखापाखा लाग्न बाध्य भए । धामी भन्छन्, ‘देउडा गीत सुन्न चाहनेहरू कम भएपछि मैले पनि लामो समय यस क्षेत्रबाट विश्राम लिएँ ।’

देउडा गायनमा चर्चित भइसकेका धामीले एकाएक हराए । उनी पढाइ, व्यवसाय र अन्य काममा सक्रिय भए । देउडापछि पर्नुको कारण प्रविधिलाई आत्मसात गर्न नसक्नु रहेको उनी बताउँछन् । ‘केही समय देउडा पछि पर्नुको कारण प्रविधिलाई राम्ररी उपयोग गर्न नसक्नु हो,’ उनी भन्छन्, ‘प्रविधिको उपयोग गर्न नसक्दा गुणस्तरीय साउन्डमा देउडा गीत आएन । हामीले आफू बाँच्नका लागि डिजिटल प्लेटफर्म खोज्न सकेनौँ ।’

देउडाको दम सुदूरपश्चिममा मात्रै नभइ अहिले देशव्यापी फर्किएको उनको बुझाइ छ । ‘राष्ट्रिय स्तरमा पहिचान बनाइसकेका गायक गायिका पनि देउडा गीत  गाइरहेका छन्,’ उनी भन्छन्, ‘फिल्ममा देउडा गीतको प्रयोग भइरहेको छ ।’ परम्परागत देउडा झल्किने गीत र लय संकलन गर्न सक्नेको भने उनले अभाव देखेका छन् ।

‘देउडा जोगाउने हो भने यसको मर्म नमर्ने गरी लेख्ने र संगीत गर्न सक्ने मान्छे अझै यस क्षेत्रमा आउनुपर्छ,’ उनी भन्छन् । अहिले देउडा गीतभन्दा सुदूर र कर्णाली क्षेत्रको भाषामा आधारित गीत बनाउनेहरूको होड चलेको छ । जसरी भए पनि  देउडा संगीतको मूलधारमा आइरहँदा आफूलाई खुशी लागेको धामी बताउँछन्।

 ‘केही वर्ष अघिसम्म देउडा मात्रै सुनिने क्षेत्रमा पनि अन्य गीतले कब्जा गरेका थिए,’ उनी भन्छन्, ‘अहिले मूलधारमा समेत देउडाले हिस्सा खोजेको छ ।’ गायक धामीलाई अचेल उनको नामले भन्दा ‘अछामी बड्डो’ भनेर चिन्ने धेरै छन् । ‘कतिले देउडाको दम फर्काउने बड्डो भन्छन्,’ उनी सुनाउँछन्, ‘मलाई निकै खुशी लाग्छ ।’